Speaking in the Welsh Conservative Debate on Local Government finance Janet Finch-Saunders, Member of the Welsh Parliament for Aberconwy, called for major Local Government funding reform.
While it is important to recognise the crucial role that councils play in delivering local public services and the funding challenges that they are facing, there are some councils that hold usable reserves of over £2 billion.
This is even more concerning with the proposed average council tax rise for the 2025-2026 financial year being 7.36%. However, Conwy is having to increase their council tax by 8.95%.
It is for this reason that Janet along with the Welsh Conservatives is calling for a independent review of the Welsh local government funding formula, to work with councils to use their usable reserves to keep council tax as low as possible and to require any council proposing a council tax increase of 5% or more to hold a local referendum and obtain a yes vote before implementing the rise.
Commenting on the call for major local government funding reform, Janet said:
“It is completely wrong for authorities like Cardiff to be stockpiling over £180 million in reserves, whilst several local authorities, including Conwy are on their knees.
“It is clear that money is being unfairly distributed, with residents facing significant increases of their council tax bills, while experiencing cuts to their already strained public services.
“It is frustrating how the Welsh Government has handled the funding formula. The current one is over 20 years old, which results in a substantial funding gap between Conwy and Denbighshire every year.
“It is clear that the current system is not working, and we need fundamental reform of local government funding in Wales. We need a new funding formula, one that ensures a fairer distribution of resources so that councils, particularly in the North are not left behind.”
ENDS
Photo: Janet Finch-Saunders MS/AS
Wrth siarad yn nadl y Ceidwadwyr Cymreig ar gyllid Llywodraeth Leol galwodd Janet Finch-Saunders, yr Aelod o’r Senedd dros Aberconwy, am ddiwygio cyllid Llywodraeth Leol yn sylweddol.
Er ei bod yn bwysig cydnabod y rôl hanfodol y mae cynghorau'n ei chwarae wrth ddarparu gwasanaethau cyhoeddus lleol a'r heriau cyllido y maen nhw’n eu hwynebu, mae gan rai cynghorau gronfeydd wrth gefn y gellir eu defnyddio o dros £2 biliwn.
Mae hyn yn achosi mwy o bryder hyd yn oed gyda'r cynnydd arfaethedig yn y dreth gyngor ar gyfartaledd ar gyfer blwyddyn ariannol 2025-2026 yn 7.36%. Ond mae Conwy yn gorfod cynyddu y dreth gyngor 8.95%.
Am y rheswm hwn mae Janet a'r Ceidwadwyr Cymreig yn galw am adolygiad annibynnol o fformiwla ariannu llywodraeth leol Cymru, i weithio gyda chynghorau i ddefnyddio eu cronfeydd wrth gefn y gellir eu defnyddio i gadw'r dreth gyngor mor isel â phosibl ac i fynnu bod unrhyw gyngor sy’n cynnig cynnydd treth gyngor o 5% neu fwy yn gorfod cynnal refferendwm lleol a chael pleidlais o blaid cyn gweithredu'r cynnydd.
Wrth sôn am yr alwad am ddiwygio cyllid llywodraeth leol fawr, dywedodd Janet:
"Mae'n hollol anghywir i awdurdodau fel Caerdydd fod yn pentyrru dros £180 miliwn mewn cronfeydd wrth gefn, tra bod nifer o awdurdodau lleol, gan gynnwys Conwy ar eu gliniau.
"Mae'n amlwg bod arian yn cael ei ddosbarthu'n annheg, gyda phreswylwyr yn wynebu cynnydd sylweddol yn eu biliau treth gyngor, ac yn profi toriadau i'w gwasanaethau cyhoeddus sydd eisoes dan straen.
"Mae'n rhwystredig sut mae Llywodraeth Cymru wedi delio â'r fformiwla ariannu. Mae'r un presennol dros 20 oed, sy'n arwain at fwlch ariannu sylweddol rhwng Conwy a Sir Ddinbych bob blwyddyn.
"Mae'n amlwg nad yw'r system bresennol yn gweithio, ac mae angen diwygio cyllid llywodraeth leol yn sylfaenol yng Nghymru. Mae angen fformiwla ariannu newydd, un sy'n sicrhau dosbarthiad tecach o adnoddau fel nad yw cynghorau, yn enwedig yn y Gogledd yn cael eu gadael dan anfantais."
DIWEDD
Llun: Janet Finch-Saunders AS
